Tarih sahnesine çıkışıyla yaşam mücadelesi başlayan insanın en temel ihtiyaçlarından biri de örtünme idi. İklimin ve doğa koşullarının çeşitliliği elbette ki örtünmeyi de teklikten çıkartarak, şartlara göre kendi yorumumuzu katmayı gerektiriyordu. Yeryüzünün hakimi olmaya giden yolda örtünme, yerini giyinmeye, giyim de yerini estetiğe bıraktı. İnsan artık yalnızca soğuktan korunmak için değil, zevk almak, kendini ifade etmek hatta ruhunu doyurmak için giyiniyordu.
Genel anlamda giyim kültürü incelendiğinde her ne kadar kökeninin batıya dayandığı hatta kurallarının 14. Yy Fransız saray soyluları tarafından belirlendiği kanısına varılsa da çok daha eski uygarlıkların da kendilerine ait giyim şekilleri olduğu bilinmektedir. Modern dünyada giyim kavramı ortak bir zevke doğru ilerlese de farklı kültürlerin geçmişlerinde tamamen özgün giyim üslupları dikkat çeker. Moda kavramının ortaya çıkışı tam olarak bilinmemekle birlikte tarih boyunca kültürler arasında ciddi bir çekişme alanı olmuştur. Öyle ki çok eski çağlarda İpekyolu gibi tekstil ticareti yollarına sahip olmak dünyaya sahip olmakla eşdeğer tutulmuştur.
19. yüzyılın ortalarına değin yetenekleri en yüksek düzeyde olan terziler ve kumaş ustaları, toplumsal saygınlık kurumu olarak bilinen saray çevresinde hiyerarşide yer almıştır ancak ressam ve heykeltraşların oldukça gerisinde yer almıştır .
1825-1895 yılları arasında günümüzün modern giyim kurallarının temelini atan Charles Frederic Worth terzi ve kumaş ustalarının bu toplumsal konumunu kökten değiştirmeyi başarmıştır. Yeni düzenleme sonucunda terziler kendilerine ait atölyeler kurarak ilk moda evlerinin temelini oluşturmuştur. Sanayi Devrimi’ne kadar aristokrat sınıfı için hazırlanan giysi modası artık her türlü olanaklarla tüm dünya sokaklarında boy göstermektedir. Irk, din, dil, statü gözetmeden.
1846’da, dikiş makinesinin icat edilmesiyle modada büyük ilerlemeler kaydedilmiş, üretim kolaylaşmış ve halka daha kolay ulaşılabilir olmuştur. Bununla birlikte el dikiş ve nakışları, gelişen teknoloji sebebiyle daha fazla değerlenmiş, el dikişi bir sanat haline gelmiştir. Müşterilere özel yapımların (Haute-Couture) maddi değerleri yükselmiş, haute-couture’ ün yükselişi moda tasarımının modern sanatların içinde yer almasına da neden olmuştur. Bugünkü anlamda haute-couture’ün tarih sahnesine çıkışı 19. yüzyıla rastlamış ve haute-couture uzun bir süre modayla eşanlamda kullanılmıştır.
Worth, ismi asla basit bir ürünle anılsın istemediğinden sürekli gösterişli ve zor dikimler yapmasıyla bilinir hatta her sanatçı gibi eserleriyle geleceğe uzanmayı arzulamış olacak ki markasını elbiselere etiket olarak koyan ilk tasarımcıdır. Nasıl ki bir ressam eserini bitirdikten sonra özenle imzasını konduruverir, bestekar veya şair kendi adını veya mahlasını bir köşeye iliştirirse tasarımcı da giysisine son dokunuş olarak kimliğinin bir simgesini bırakır. Gerçek bir sanat eseri ona bakıldığında ilk anda Charles Fredrich WORTH Haute Couture un babası tasarımcısının kendine has tavrını derinlemesine incelendiğindeyse varoluşun ta kendisini hissettirir.Sanatçı kendi tavrının farkında olmanın yanısıra en güçlü arzulardan olan “bilinme ve iz bırakma arzusu” ile hareket ederek eserini sahiplenir
Günümüzde modanın bu kadar hızlı aktığı hatta bir tüketim ve reklam nesnesi haline geldiği bir dönemde couture; estetiğe, özgünlüğe, emeğe, işçiliğe ve tasarıma değer veren herkes için çok daha özel bir yere sahiptir. Modanın sanatsal yüzü olmanın ağır sorumluluğuyla değerine değer katarak günümüze geldiği gibi insan ruhunu beslemeye sonsuza kadar devam edecektir.
Kaynakça: Çeliksap Sefa , Giyim ve Modanın Kısa Öyküsü, dergipark.org Kabukçu Evrim , MODA TASARIM OFİSLERİNDE İSTİHDAM EDİLEN TASARIMCI ASİSTANLARININ MODA PAZARLAMASINDAKİ ÖNEMİ VE GELECEĞİ, Electronic Journal of Vocational Colleges-August/Ağustos 2018 21
Ertürk Nilay, MODA KAVRAMI, MODA KURAMLARI VE GÜNCEL MODA EĞİLİMİ ÇALIŞMALARI Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E MAYIS 2011-07